ଆତ୍ମା, ଏକ ନା ଅନେକ?
ଆତ୍ମା, ଏକ ନା ଅନେକ?
କେତେକ ଲୋକ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଏକ ମାତ୍ର ଆତ୍ମା ଅଛି । ଏହା ଠିକ କଥା ନୁହେଁ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଶରୀରରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଆତ୍ମା ଥାଏ । ନିଜ କର୍ମଫଳ ଅନୁସାରେ ଆତ୍ମା ସ୍ତ୍ରୀ ବା ପୁରୁଷ, ଧନୀ ବା ଦରିଦ୍ର ହୋଇ ଶରୀର ଧାରଣ କରେ । ଆତ୍ମାର ନିଜ ଅସ୍ତିତ୍ୱ ଅନାଦି, ନିତ୍ୟ ଏବଂ ଅବିନାଶୀ ଅଟେ । ଶରୀର ହିଁ କେବଳ ବିନାଶ ହୁଏ । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭଗବାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କଥିତ ଗୀତାର ନିମ୍ନ ଶ୍ଳୋକ ପ୍ରଣିଧାନ ଯୋଗ୍ୟ ।
ଅନ୍ତ ବନ୍ତ ଇମେ ଦେହା ନିତ୍ୟସ୍ୟୋକ୍ତାଃ ଶରୀରିଣଃ ।
ଅନାଶିନୋଃଽପ୍ରମେୟସ୍ୟ ତସ୍ମାଦ୍ ଯୁଧ୍ୟସ୍ବ ଭାରତ । ଗୀ ୨/୧୮ ।
ଅର୍ଥାତ୍, ଅବିନାଶୀ, ଅକଳନୀୟ, ନିତ୍ୟ ସ୍ବରୂପ ଜୀବାତ୍ମାର , ଭୌତିକ ଶରୀର ବିନାଶଶୀଳ ଅଟେ; ତେଣୁ ହେ ଭତରବଂଶୀ ଅର୍ଜୁନ ଯୁଦ୍ଧ କର ।କେହି କେହି କହନ୍ତି ସମୁଦ୍ରର ପାଣି ଫୋଟକା ଯେଭଳି ଉପôନ୍ନ ହୋଇ ପୁଣି ସେଥିରେ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ, ସେପରି ଆତ୍ମା ପରମାତ୍ମାଙ୍କଠାରୁ ଉଦ୍ଗମ ହୋଇ ପୁଣି ନିଜର ଅସ୍ତିତ୍ୱକୁ ତାଙ୍କଠାରେ ଲୀନ କରି ଦିଏ । କିନ୍ତୁ ଗୀତା କହେ ଆତ୍ମା ଅଜନ୍ମା, ଅମର, ଅନାଦି ଏବଂ ଅବିନାଶୀ । ଅବିନାଶୀ ତାକୁ କୁହାଯିବ ଯା’ର କାହାଠାରୁ ଉଦ୍ଗମ, ନିର୍ଗମ ବା ନିଷ୍କାସନ ହୋଇ ନାହିଁ ଏବଂ ସେ କାହାଠାରେ ପ୍ରବିଷ୍ଟ ଅଥବା ଲୀନ ହୋଇ ନିଜର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ହରାଇ ବସେ ନାହିଁ । ଗୀତାରେ ଯେଉଁଠାରେ ମଧ୍ୟ ‘ଲୀନ’ ଶବ୍ଦର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି ତାହା ଆତ୍ମାର ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ସ୍ଥିତ ରହିବା ଭାବକୁ ବୁଝାଏ । ନିମ୍ନ ଶ୍ଳୋକର ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଏହା ସ୍ପଷ୍ଟ ହେବ ।
ଅବ୍ୟକ୍ତାଦ୍ ବ୍ୟକ୍ତୟଃ ସର୍ବାଃ ପ୍ରଭବନ୍ତ୍ୟହରାଗମେ ।
ରାତ୍ର୍ୟାଗମେ ପ୍ରଲୀୟନ୍ତେ ତତୈ୍ରବା ବ୍ୟକ୍ତ ସଜ୍ଞକେ । ଗୀ ୮/୧୮ ।
ଅର୍ଥାତ୍, ସମସ୍ତ ଜୀବଗଣ ଦିବସ ଆରମ୍ଭରେ ଅପ୍ରକଟରୁ ଜାତ ହୁଅନ୍ତି ଏବଂ ରାତ୍ରି ଆରମ୍ଭରେ ସେଠାରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ସ୍ଥିତିରେ ଲୀନ ହୁଅନ୍ତି । ଯେପରି ଆମେ ରାତି ଓ ଦିନ ମିଶାଇ ଅହୋରାତ୍ର ଗଣନା କରୁଁ ସେପରି ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଦିନ ଓ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ରାତି ମିଶାଇ ଗୋଟିଏ କଳ୍ପର ଗଣନା କରାଯାଇଛି । ଗୋଟିଏ ଅହୋରାତ୍ରରେ ଯେପରି ଦିନ ଓ ରାତ୍ରିର ସମୟକୁ ସମାନ ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଛି, ସେପରି ଗୋଟିଏ କଳ୍ପର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧକୁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦିବସ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧକୁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ରାତ୍ରି ବୋଲି କଳ୍ପନା କରାଯାଏ । ଗୋଟିଏ କଳ୍ପକୁ ·ରିଟି ଯୁଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ତେଣୁ ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧର ଦୁଇଟି ଯୁଗ (ସତ୍ୟ ଓ ଦ୍ରେତା) ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦିବସ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧର ଦୁଇଟି ଯୁଗ (ଦ୍ୱାପର ଓ କଳି) ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ରାତ୍ରି ବୋଲି ବୁଝିବାକୁ ହେବ । ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦିବସ ଆରମ୍ଭରେ ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରାକ୍କାଳୀନ ସତ୍ୟଯୁଗରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରୁ ଜୀବାତ୍ମା ସୃଷ୍ଟି ରୂପୀ ରଙ୍ଗମରେ ଶରୀର ରୂପୀ ବସ୍ତ୍ର ଧାରଣ କରି ପ୍ରକଟ ହୁଏ । ତା’ପରେ ସେହି ଜୀବାତ୍ମାଗଣ ନିଜ ନିଜ ପ୍ରାରବ୍ଧକର୍ମ ଅନୁସାରେ କର୍ମ କରି ·ଲନ୍ତି । କଳ୍ପର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧକୁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦିନ ଏଥିପାଇଁ କୁହାଯାଏ, କାରଣ ଏହି ସମୟରେ ଜୀବତ୍ମା ଶରୀର ଧାରଣା କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ । ତା’ର ଦେହ ଅଭିମାନ ନ ଥାଏ । ତେଣୁ ସେ ନିର୍ବିକାରୀ ସ୍ବରୂପରେ ରହୁଥିବାରୁ ସଦା ସୁଖୀ ରହେ । ଏହି ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ଯେତିକି ଆତ୍ମା ସୃଷ୍ଟିକୁ ଅବତରଣ କରନ୍ତି ସେମାନେ ଦେବ ପଦ ବାଚ୍ୟ ହୁଅନ୍ତି । ଆମେ ଯେଉଁ ତ୍ରେତି୍ରଶ କୋଟି ଦେବୀ ଦେବତାଙ୍କ କଥା ଉଲ୍ଲେଖ କରୁଁ ସେହିମାନେ ହିଁ କଳ୍ପର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ପରମଧାମରୁ ଏ ସୃଷ୍ଟିକୁ ଆସି ଶରୀର ଧାରଣ ପୂର୍ବକ ବ୍ୟକ୍ତ ବା ପ୍ରକଟ ହୁଅନ୍ତି । ଏହାହିଁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଦିବସ ବା ଆମର ପୁରାଣ ବର୍ଣ୍ଣିତ ସ୍ବର୍ଗଲୋକ ।
ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ରାତ୍ରୀ ଆରମ୍ଭରେ ଏହି ଜୀବାତ୍ମାଗଣ ଜୀବନ୍ମୁକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରୁ ଜୀବନବଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାକୁ ·ଲି ଆସନ୍ତି । ବାରମ୍ବାର ଆବାଗମନ ଚକ୍ରରେ ଆସି ସେମାନେ ନିଜର ଆତ୍ମିକ ସ୍ବରୂପକୁ ବିସ୍ମୃତ ହୋଇ ଯାଆନ୍ତି । ପରିଣାମରେ ସେମାନେ ଦେହ ଅଭିମାନର ବଶବର୍ୀ ହୋଇ କାମ କ୍ରୋଧାଦି ବିକାରଗ୍ରସ୍ତ ହୋଇ ପଡନ୍ତି । ଜୀବାତ୍ମାମାନଙ୍କର ଏହି ଆତ୍ମ ବିସ୍ମୃତି ଅବସ୍ଥାର ସମୟ ହିଁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ରାତ୍ରି । ରାତ୍ରି ସମୟରେ ସମସ୍ତ ପ୍ରକାର ପାପ ବା ଅସତ୍କର୍ମ ହୁଏ । ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କର ଏହି ରାତି୍ର ସମୟ ସୃଷ୍ଟିର ଅନ୍ଧକାର ଯୁଗ । ରାତ୍ରିର ଅନ୍ତିମ ପ୍ରହରର ଅନ୍ତିମ ଭାଗକୁ ବ୍ରହ୍ମ ମୁହୂର୍ କୁହାଯାଏ । ଏହି ସମୟରେ ପରମାତ୍ମା ଧରାପୃଷ୍ଠରେ ଅବତରଣ କରି ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ସୁପ୍ତ ଅବସ୍ଥାରୁ ଜାଗ୍ରତ କରାନ୍ତି। ଏହି ଐତିହାସିକ ଘଟଣାର ସ୍ମୃତି ସ୍ବରୂପ ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନୁଷ୍ୟ ଧର୍ମ କାର୍ଯ୍ୟ, ପୁଣ୍ୟକାର୍ଯ୍ୟ ବା ପୂଜାପାଠ ପାଇଁ ବ୍ରହ୍ମ ମୁହୂର୍ର୍କୁ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସମୟ ମାନେ । ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଜାଗୃତି ପରେ ନିଜ ନିଜ ପ୍ରାରବ୍ଧ ଅନୁସାରେ ଜୀବତ୍ମାଗଣ ମଧ୍ୟ ସୁସୁପ୍ତି ଅବସ୍ଥାକୁ ତ୍ୟାଗ କରନ୍ତି । ପରିଣାମ ସ୍ବରୂପ ସେମାନଙ୍କ ପୂର୍ବ ସ୍ମୃତି ଫେରି ଆସେ ଓ ସେମାନେ ପରବର୍ୀ ଯୁଗ (ସତ୍ୟଯୁଗ ବା ସ୍ବର୍ଗ) ପାଇଁ ନିଜକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରନ୍ତି । ପରମଧାମରୁ ଯେତେବେଳେ ସମସ୍ତ ଆତ୍ମା ସୃଷ୍ଟିରେ ଅବତରଣ କରନ୍ତି ଓ ପରମାତ୍ମା କୁର୍କ ସ୍ଥାପନା କାର୍ଯ୍ୟ ସମାପ୍ତ ହୋଇଯାଏ ସେତେବେଳେ ମହାବିନାଶ ସଂଘଟିତ ହୁଏ । ଏହା ଆତ୍ମାମାନଙ୍କର ପରମଧାମକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ନର ସମୟ । ସମସ୍ତ ଆତ୍ମା ଅବ୍ୟକ୍ତ ଭାବରେ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ସହିତ ସ୍ବଧାମ ବା ପରମଧାମକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ନ କରନ୍ତି ଓ ନିଜ ନିଜ ପ୍ରାରବ୍ଧ କର୍ମ ଅନୁସାରେ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ଏ ସୃଷ୍ଟିରେ ପୁନଃ ଜନ୍ମ ନିଅନ୍ତି ।
ଉପର୍ଯୁ୍ୟକ୍ତ ଶ୍ଳୋକରେ ‘ପ୍ରଲୀୟନ୍ତେ’ ଶବ୍ଦକୁ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ସ୍ଥିତ ହେବା ଅର୍ଥରେ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇଛି । ଅନ୍ୟଥା ଆତ୍ମାଗଣଙ୍କୁ ପୁନଶ୍ଚ ବ୍ୟକ୍ତ ହେବା ବା ଜନ୍ମ ନେବା କଥା କୁହାଯାଇ ନ ଥାନ୍ତା । ଆତ୍ମା ମୂଳ ସ୍ବରୂପରେ ପରମଧାମରେ ଅବ୍ୟକ୍ତ ଅବସ୍ଥାରେ ଥାଏ ଏବଂ ତା’ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ସମୟରେ ସୃଷ୍ଟିରେ ଶରୀର ଧାରଣ କରି ବ୍ୟକ୍ତ ହୁଏ । ଏହା ଏକ ଚିରନ୍ତନ ପ୍ରକ୍ରିୟା । ତେଣୁ ଭଗବାନ କହନ୍ତି,
ନ ତ୍ୱେବାହଂ ଜାତୁନାସଂ ନ ତ୍ୱଂ ନେମେ ଜନାଧିପାଃ ।
ନ ଚୈବ ନ ଭବିଷ୍ୟାମଃ ସର୍ବେ ବୟମ୍ ଅତଃ ପରମ । ଗୀ ୨/୧୨ ।
ଅର୍ଥାତ୍ ଏପରି ସମୟ କେବେ ନ ଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ମୁଁ ନ ଥିଲି କିମ୍ବା ତୁମେ ନ ଥିଲ କିମ୍ବା ଏ ରାଜାମାନେ ନ ଥିଲେ । ପୁନଶ୍ଚ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଏପରି କେବେ ହେବ ନାହିଁ ଯେତେବେଳେ ଆମ୍ଭେମାନେ କେହି ନ ଥିବା ।
ମାୟାବାଦୀମାନେ କହନ୍ତି ଯେ ଆତ୍ମା ମାୟା ଶକ୍ତିର ଆବରଣ ଯୋଗୁଁ ପରମାତ୍ମାଙ୍କଠାରୁ ବିଚ୍ଛିନ୍ନ ହୋଇଯାଇଛି, ତାହା ମୁକ୍ତି ପରେ ନିର୍ବିଶେଷ ବ୍ରହ୍ମରେ ଲୀନ ହୋଇଯିବ ଏବଂ ଏହାର ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଅସ୍ତିତ୍ୱ ହରାଇବ । ଭଗବାନଙ୍କ ଉପର୍ଯୁ୍ୟକ୍ତ କଥନ ଏ ମତବାଦକୁ ଖଣ୍ଡନ କରୁଛି । ତାଙ୍କ କଥନରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣା ପଡୁଛି ଯେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଜୀବାତ୍ମା ଓ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସ୍ଥିତି ଶାଶ୍ୱତ ଭାବରେ ରହିଥିବ ।
Comments
Post a Comment