ଅଲୌକିକ ପର୍ବ ଶିବରାତ୍ରୀ --ବ୍ର.କୁ. ଡାକ୍ତର ସୁଧାଂଶୁ ଶେଖର ମିଶ୍ର, ପାଟଣାଗଡ଼

ଅଲୌକିକ ପର୍ବ ଶିବରାତ୍ରୀ

ବ୍ର.କୁ. ଡାକ୍ତର ସୁଧାଂଶୁ ଶେଖର ମିଶ୍ର, ପାଟଣାଗଡ଼

ସମୟର ଚକ ଗଡି ଗଡି ଯାଉ ଥାଏ  । ରହିଯାଏ କେବଳ ସ୍ମୃତି । ଯେଉଁଠି ସ୍ୱଭାବିକ ସ୍ନେହ , ଶ୍ରଦ୍ଧା , ପ୍ରେମ , ସଦଭାବନା ଥାଏ ସେଇଠି ସ୍ମୃତିକୁ ଚିରଦିନ ଉଦ୍ଜୀବିତ ରଖିବା ପାଇଁ ମଣିଷ ନିର୍ମାଣ କରେ ସ୍ମୃତି ଶୌଧ ବା ସ୍ମାରକୀ  । ପାଳନ କରେ ଜନ୍ମ ଦିନ ; ରଚନା କରେ କାବ୍ୟ କବିତା , ଆଖ୍ୟାନ, ଉପାଖ୍ୟାନ  । ଏହିପରି ଏକ ସୁଖଦ ସ୍ମୃତିରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ଆମର ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ଓ ପୌରାଣିକ ଗ୍ରନ୍ଥ ସମୂହ । କିନ୍ତୁ ବାରମ୍ବାର ଆବାଗମନ ଚକ୍ରରେ ଆସିବା ଦ୍ୱାରା ମଣିଷର ପୂର୍ବ ସ୍ମୃତି କ୍ରମଶଃ କ୍ଷୀଣ ହୋଇ ଆସେ , ତୁଟି ଯାଏ ତା’ର ସ୍ନେହ ଶ୍ରଦ୍ଧା । କେବଳ ପରମ୍ପରା ଓ ସାମାଜିକ ବାଧ୍ୟବାଧକତା ହେତୁହିଁ ଆଜି ବିଭିନ୍ନ ପର୍ବପର୍ବାଣି ବା ଜନ୍ମ ଦିନ ପାଳିତ ହେଉଛି  । କେଉଁ ଏକ ସୁଦୂର ଅତୀତରେ ସ୍ନେହ ଓ ଶ୍ରଦ୍ଧା ପୂର୍ବକ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ସୃତି ଶୌଧ ଆଜି ଅବହେଳିତ ହୋଇ ଅବକ୍ଷୟମୁଖୀ  । ଯେଉଁ ଯେଉଁ ଦେବତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ବିଭିନ୍ନ ଦେବାଳୟମାନ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା ବର୍ମାନ ମଣିଷ ପାଖରେ ସେମାନଙ୍କ ତଥ୍ୟ ନାହିଁ  । ପାରମ୍ପାରିକ ଅଭ୍ୟାସ ବଶତଃ କେତେକ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଆନ୍ତି , ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା କରନ୍ତି  । କିଛି ଯାଚନା କରନ୍ତି । ସେହି ଦେବୀ ଦେବତା ମାନଙ୍କୁ ନେଇ ପାଳିତ ହେଉଥିବା ଉସôବର ତାପôର୍ଯ୍ୟ ସେମାନେ ବୁଝନ୍ତି ନାହିଁ  । ସେହିପରି ଶିବ ମନ୍ଦିର ମାନଙ୍କରେ ପାଳନ କରାଯାଉଥିବା ଶିବରାତ୍ରୀ ପର୍ବର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଅନେକ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ  । ତେଣୁ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ଭଳି ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ପାଳନ ନ କରାଯାଇ କେବଳ ପାରମ୍ପାରିକ କର୍ମକାଣ୍ଡିୟ ରୀତିର ଅନୁସରଣ କରାଯାଉଛି  । ଏଠାରେ ସ୍ମରଣ ରଖିବାକୁ ହେବ ଯେ ଭାରତ ଏକ ଆଧ୍ୟାତ୍ମ୍ୟ ପ୍ରଧାନ ଦେଶ । ଏଣୁ ପ୍ରତ୍ୟେକ ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ପାଳନର ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟ ହେଲା ମାନବାତ୍ମାର ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ  ଜାଗୃତି କରିବା  ।
ଶିବରାତ୍ରୀ ସମସ୍ତ ପର୍ବ ମଧ୍ୟରେ ମହାନତମ ଅଟେ  । କିନ୍ତୁ ମାନବ ସମାଜ ପାଇଁ ଏହା ଏକ ବିଡମ୍ବନା ଯେ ଯେଉଁ ଶିବଙ୍କ ପାଇଁ ଏହି ପର୍ବର ସୃଷ୍ଟି ତାଙ୍କୁ ଅନେକେ ଜାଣନ୍ତି ନାହିଁ  । ଶିବ ଅର୍ଥ କଲ୍ୟାଣ କାରୀ  । କିପରି ଭାବରେ ସେ ମାନବ ସମାଜର କଲ୍ୟାଣ କରିଥିଲେ ଏହି ତଥ୍ୟ ଯଦି ମଣିଷ ପାଖରେ ଥାଆନ୍ତା ତେବେ ଶିବରାତ୍ରୀ ଉସôବ କେବଳ ପୂଜାପାଠର ବିଷୟ ନ ହୋଇ ସମାଜରେ ଏକ ଦିବ୍ୟ କ୍ରାନ୍ତି ଆଣନ୍ତା  । ଦିନକୁ ଦିନ ବୃଦ୍ଧି ପାଉଥିବା ସାମାଜିକ ଉଶୃଙ୍ଖଳତା , ଅରାଜକତା , ଅନୁଶାସନହୀନତା , କଳହ, କ୍ଳେଶ, ବର୍ଗ ସଂଘର୍ଷ, ଦୁଃଖ, ଅଶାନ୍ତି ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ସମସ୍ୟା ଗୁଡିକର ସମାଧାନ କେବେଠୁଁ ହୋଇ ସାରିଥାନ୍ତା  ।

ଶିବଙ୍କ ମାନ୍ୟତା ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଅଟେ

ମହାଶିବ ରାତ୍ରୀ ପର୍ବଟି ତା’ର ନାମାନୁସାରେ ଆମ ସମସ୍ତ ଆତ୍ମା ମାନଙ୍କର ପରମପିତା ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଉଜ୍ଜୀବିତ କରେ  । ଆମ ଭାରତରେ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କର ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ମନ୍ଦିର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ  । ଭାରତର ପ୍ରତ୍ୟେକ ପ୍ରାଚୀନ ଗ୍ରନ୍ଥ ଶିବଙ୍କର ମହିମା ଗାନରେ ମୁଖରିତ  । କିନ୍ତୁ ତଥାପି ସୁଦ୍ଧା ମିଣଷ ପାଖରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରକୃତ ପରିଚୟ ନାହିଁ  । ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ପରମପିତା ପରମାତ୍ମା ଜ୍ୟୋର୍ତିବିନ୍ଦୁ ସ୍ୱରୂପ ଶିବଙ୍କୁ ବିଭିନ୍ନ ନାମରେ ଆରାଧନା କରାଯାଏ, ସେହି ସବୁ ନାମ ମଧ୍ୟରେ ଅମର ନାଥ, ବିଶ୍ୱନାଥ, ସୋମନାଥ, ବବୁଲ ନାଥ, ପଶୁପତି ନାଥ, ରାମେଶ୍ୱର, ଗୋପେଶ୍ୱର, ପାପକଟେଶ୍ୱର ଆଦି ପ୍ରମୁଖ  । ଏହି ସବୁ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ବିଭିନ୍ନ ଗୁଣ ଓ କର୍ବ୍ୟ ବାଚକ ନାମ ଅଟେ  । କେବଳ ଭାରତ ନୁହେଁ ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ମଧ୍ୟ ବିଭିନ୍ନ ନାମରେ ମଣ୍ଡଳାକୃତି ପ୍ରତୀକ ନିର୍ମାଣ କରି ସେହି ଏକ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କୁ ହିଁ ପୂଜା ଓ ଆରାଧନା କରାଯାଏ  । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ମକ୍କାରେ ସଙ୍ଗ-ଏ-ଅସବଦ, ମିଶରରେ ଓସରିସ୍, ବେବିଲୋନରେ ଶିଅନ୍, ରୋମରେ ପ୍ରିୟପସ ଇତ୍ୟାଦି ନାମରେ ଶିବଙ୍କର ହିଁ ଉପାସନା କରାଯାଏ । ଇଟାଲି ଓ ଫ୍ରାନ୍ସର ଗୀର୍ଜା ଘରରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ସ୍ୱରୂପର ପ୍ରସ୍ତର ଖଣ୍ଡ ଆଦି ମଧ୍ୟ ଯନôର ସହିତ ସାଇତି ରଖାଯାଇଛି ଓ ତାକୁ ପବିତ୍ର ମନେ କରି ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରାଯାଉଛି । ପ୍ରଥମେ ୟୁହୁଦୀ ମାନେ ଶପଥ ନେଲା ବେଳେ ଏହି ଆକାରର ଖଣ୍ଡିଏ ପ୍ରସ୍ତରକୁ “ଜେହୋବା” (ଔରଷକ୍ଟଙ୍ଖବ) ମାନି ହାତରେ ଧରୁଥିଲେ । ଜେହୋବା ଶିବ ଶବ୍ଦର ଅପଭ୍ରଶଂ ଅଟେ  । ଜାପାନର ଅନେକ ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମାବଲମ୍ବୀ ଆଜି ମଧ୍ୟ ଏହିପରି ଏକ ଅଣ୍ଡାକାର  ପ୍ରସ୍ତରକୁ ସମ୍ମୁଖରେ ରଖି ଧ୍ୟାନ କରନ୍ତି । ‘ଯୀଶୁ’ ମଧ୍ୟ ପରମାତ୍ମାଙ୍କୁ “ଦିବ୍ୟ ଜ୍ୟୋତି” (କସଦ୍ଭୟକ୍ଷଚ୍ଚ ଖସଶଷଗ୍ଧ) କହିଛନ୍ତି । ଶିଖ ସଂପ୍ରଦାୟର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଗୁରୁ ନାନକ ଦେବ ପରମାତ୍ମାଙ୍କୁ ଓଂକାର ସ୍ୱରୂପରେ ଉପାସନା କରୁଥିଲେ ଓ କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଓଂକାରେଶ୍ୱର ନାମରେ ଶିବଙ୍କ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ଶିବଙ୍କୁ ଜ୍ୟୋତି ସ୍ୱରୂପ ବୋଲି ସ୍ୱୀକାର କରିଥିବାରୁ ହିଁ ତାଙ୍କର ଦ୍ୱାଦଶ ଜ୍ୟୋର୍ତିଲିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ  । ଏଇଥିରୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ଉପଲବ୍ଧି ହୁଏ ଯେ ପରମପିତା ପରମାତ୍ମା ଶିବ ନିଶ୍ଚୟ ଏପରି କିଛି ମହାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଯାଇଛନ୍ତି ଯେଉଁଥିପାଇଁ ସେ ସର୍ବଜନମାନ୍ୟ , ସର୍ବଧର୍ମମାନ୍ୟ ଅଟନ୍ତି  । ସେହି ମହାନ କାର୍ଯ୍ୟର ସ୍ମରଣୋସôବ ହିଁ ଶିବରାତ୍ରୀ ଅଟେ  ।            

ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ନାମହିଁ ଶିବ ଅଟେ

ଶିବ ଅର୍ଥ କଲ୍ୟାଣକାରୀ  । ବିନ୍ଦୁକୁ ମଧ୍ୟ ‘ଶିବ’ କୁହାଯାଏ  । ପରମାତ୍ମା ଜ୍ୟୋର୍ତିବିନ୍ଦୁ ସ୍ୱରୂପ  । ସେ ଏହି ସୃଷ୍ଟି ରୂପୀ କଳ୍ପବୃକ୍ଷର ବୃକ୍ଷପତି ବା ନିମିର କାରଣ ଅଟନ୍ତି  । ପରମାତ୍ମାହିଁ ସମସ୍ତ ସୁଖର ଅଖଣ୍ଡ ଭଣ୍ଡାର , ବିଶ୍ୱକଲ୍ୟାଣକାରୀ ଏବଂ ସମସ୍ତଙ୍କ ଗତି-ସଦ୍ଗତି ଦାତା ଅଟନ୍ତି । ଏଣୁ ତାଙ୍କ ନାମ ‘ଶିବ’ ହିଁ ଅଟେ  ।

ମନ୍ଦିର ମାନଙ୍କ ନାମରୁ ଶିବଙ୍କ ପରିଚୟ

ଭାରତରେ ଶିବଙ୍କ ପ୍ରତିମା ‘ଶିବଲିଙ୍ଗ’ର ଅଗଣିତ ମନ୍ଦିର ଦେଖାଯାଏ  । ସେଗୁଡିକ ମଧ୍ୟରୁ ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ମାନଙ୍କର ନାମ ହେଲା , ଅମରନାଥ , ସୋମନାଥ , ବିଶ୍ୱେଶ୍ୱର ,ପାପକଟେଶ୍ୱର , ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର , ମହାକାଳେଶ୍ୱର ଇତ୍ୟାଦି  । ଏହି ସବୁ ନାମ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କରହିଁ କୌଣସି ଗୁଣ ବା ଦିବ୍ୟକର୍ବ୍ୟର ସୂଚକ ଅଟେ  । ଦକ୍ଷିଣରେ ରାମେଶ୍ୱର ଏବଂ ବୃନ୍ଦାବନରେ ଗୋପେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ପ୍ରମାଣିତ କରେ ଯେ ଶିବ ହିଁ ଶ୍ରୀରାମ ଏବଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଆରାଧ୍ୟ ଈଶ୍ୱର ଅଟନ୍ତି  । ମାନସରେ ଉଲ୍ଲିଖିତ “ଶିବ ଦ୍ରୋହି ମମ ଦାସ କହାବା” ଦୋହାରୁ ମଧ୍ୟ ଏକଥା ସ୍ପଷ୍ଟ ଜଣାପଡେ  ।

‘ଶିବଲିଙ୍ଗ’ - ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ହିଁ ପ୍ରତିମା ଅଟେ

ପରମାତ୍ମା ଜ୍ୟୋତି ସ୍ୱରୂପ ଅଟନ୍ତି  । ଏଥିପାଇଁ ସାକାରୀ ଅଥବା ଆକାରୀ ଦେବତାମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ତାଙ୍କୁ ‘ନିରାକାର’ କୁହାଯାଏ । ପରମାମାôଙ୍କ ଜ୍ୟୋର୍ତିବିନ୍ଦୁ ସ୍ୱରୂପର ସାକ୍ଷାତକାର କେବଳ ଦିବ୍ୟ ଦୃଷ୍ଟି ଦ୍ୱାରା ହିଁ ସମ୍ଭବ  । ଶିବ ଲିଙ୍ଗର ମଧ୍ୟ କୌଣସି ଶାରୀରିକ ରୂପ ନାହିଁ  । କାରଣ ଏହା ଅବ୍ୟକ୍ତ ରୂପ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ସ୍ମରଣ ଚିହ୍ନ ଅଟେ  । ଆଜି ଅନେକ ଲୋକ ‘ଲିଙ୍ଗ’ ଶଦ୍ଧର ଅର୍ଥ ନ ଜାଣିଥିବା ହେତୁ ‘ଶିବ ଲିଙ୍ଗ’ ବିଷୟରେ ଅଶ୍ଳୀଳ କଳ୍ପନା କରନ୍ତି  । ବାସ୍ତବରେ ପରମାତ୍ମା ଶିବ ଜ୍ୟୋତି ସ୍ୱରୂପ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ହିଁ ତାଙ୍କ ପ୍ରତିମାକୁ “ଜ୍ୟୋର୍ତି ଲିଙ୍ଗ”ବା ଶିବଲିଙ୍ଗ କୁହାଯାଏ ।ଏଥି ପାଇଁ ଭାରତର ପ୍ରମୁଖ ୧୨ଟି ଶିବାଲୟକୁ “ଜ୍ୟୋର୍ତିଲିଙ୍ଗମ ମଠ” କହନ୍ତି । ଶିବ ପୁରାଣରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ବର୍ଣ୍ଣିତ  ହୋଇଛି ଯେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ଅକାଳମୂର୍ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ହିଁ ପ୍ରତିମା ଅଟେ  ।

ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ଦିବ୍ୟ କର୍ବ୍ୟ

ଶିବଲିଙ୍ଗ ଉପରେ ଯେଉଁ ତିନୋଟି ଗାର (ତ୍ରିପୁଣ୍ଡ) ଅଙ୍କିତ ହୋଇଥାଏ ଅଥବା ତାଙ୍କୁ ଯେଉଁ ତିନି ଟିକିଆ ବେଲ ପତ୍ର ଉସର୍ଗ କରାଯାଏ ତାହା ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ତିନୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଗୁଣ ଏବଂ କର୍ବ୍ୟକୁ ସିଦ୍ଧ କରେ  । ଏହା ସୂଚିତ କରେ ଯେ ଶିବ ତ୍ରିମୂିର୍ , ତ୍ରିକାଳଦର୍ଶୀ ଏବଂ ତ୍ରିଲୋକନାଥ ଅଟନ୍ତି  । ପରମାତ୍ମା ଶିବ ବ୍ରହ୍ମା , ବିଷ୍ଣୁ ଓ ଶଙ୍କର ଏହି ତ୍ରିଦେବଙ୍କ ରଚୟିତା ହେତୁ ତାଙ୍କୁ “ତ୍ରିମୂିର୍” କୁହାଯାଏ  । ସେ ତ୍ରିଦେବଙ୍କ ଦ୍ୱାରା କ୍ରମଶଃ ନୂତନ ସୃଷ୍ଟିର ସ୍ଥାପନା , ପାଳନା ଏବଂ କଳିଯୁଗୀ ସୃଷ୍ଟିର ବିନାଶ କରନ୍ତି । ଏହା ଦ୍ୱାରା ନିରାକାର (ଅବ୍ୟକ୍ତ ମୂିର୍) ପରମାତ୍ମା ଶିବ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଆକାରୀ ଦେବତା ଶଙ୍କରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରଭେଦ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯାଏ  । ମନ୍ଦିର ମାନଙ୍କରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ରହ୍ମା ବିଷ୍ଣୁ ଶଙ୍କରଙ୍କ ବନ୍ଦନା ‘ଦେବତାୟ ନମଃ’ ଏବଂ ଏମାନଙ୍କ ରଚୟିତା ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ବନ୍ଦନା “ଓମ ନମଃ ଶିବାୟ” ବା “ଶିବ ପରମାତ୍ମାୟ ନମଃ” ଉଚ୍ଚାରଣ କରାଯାଏ  । ଏହା ବିଚାରଣୀୟ ଯେ ଯେଉଁମାନେ ଜୀବ ଓ ଶିବ ମଧ୍ୟରେ ଅଭେଦତ୍ୱ ବିଚାର କରି ସ୍ୱୟଂକୁ ଶିବ ମାନି ଶିବୋଽହମ୍ ଶିବୋଽହମ ଜପ କରନ୍ତି ସେମାନେ ଅଜାଣତରେ ବା ଅହଂକାର ବଶତଃ କେତେ ବଡ ଅନର୍ଥ କରନ୍ତି? ମନୁଷ୍ୟାତ୍ମା ତ ଶାଳିଗ୍ରାମ ଅଟେ  । ଶିବ ମନ୍ଦିରରେ ଶିବଙ୍କ ପାଖରେ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଅଙ୍ଗୁଷ୍ଠାକାର କ୍ଷୁଦ୍ର କ୍ଷୁଦ୍ର ଶାଳିଗ୍ରାମ ପ୍ରସ୍ତର ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ  । ଏହା ଆତ୍ମା ଓ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ପ୍ରଭେଦକୁ ସୂଚିତ କରେ  ।

ଶିବ ଓ ଶଙ୍କରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ

ସାଧାରଣତଃ ଶଙ୍କରଙ୍କୁ ଶିବଙ୍କର ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ରୂପରେ ସ୍ୱୀକାର କରାଯାଏ  । କିନ୍ତୁ ଏହା ଏକ ମହାନ୍ ଭ୍ରମ ଅଟେ  । ସୂକ୍ଷ୍ମ ବିବେଚନାରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଶିବ ଓ ଶଙ୍କରଙ୍କ କର୍ବ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ମହାନ ଅନ୍ତର ରହିଛି  । ଶଙ୍କରଙ୍କୁ ଜଟାଧାରୀ , ତପସ୍ୱୀ ମୂର୍, ଗଳାରେ ସର୍ପହାର ପରିବେଷ୍ଟିତ ଏକ ଦେବ ପ୍ରତିମା ରୂପରେ ଚିତିତ୍ର କରାଯାଏ  । କିନ୍ତୁ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ପ୍ରତିମା ମଣ୍ଡଳାକୃତି ହୋଇଥିବା ଦେଖାଯାଏ  । ଏହା ସୂଚିତ କରେ ଯେ, ପରମାତ୍ମା ଶିବ ଅଶରୀରୀ ଓ ସୁକ୍ଷ୍ମ ଜ୍ୟୋର୍ତିବିନ୍ଦୁ ସ୍ୱରୂପ  । ତେଣୁ ଉପାସନାର ସୁବିଧା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଭକ୍ତମାନେ ତାଙ୍କର ପ୍ରତିମାକୁ ଅଣ୍ଡାକାର ବା ମଣ୍ଡଳାକାର ରୂପରେ ସ୍ଥାପିତ କରନ୍ତି  । ଏହା ବିନ୍ଦୁର ବୃହତ ଆକାରହିଁ ଅଟେ  । ପରମାତ୍ମା ଶିବ ଅଶରୀରୀ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ଓ ବିନ୍ଦୁର କୌଣସି ଜ୍ୟାମିତିକ ଆକାର ନ ଥିବା ହେତୁ ତାଙ୍କୁ ନିରାକାର  ବୋଲି କୁହାଯାଏ  । କିନ୍ତୁ ଶଙ୍କରଙ୍କୁ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଶରୀରଧାରୀ ଦେବତା ରୂପରେ ସର୍ବଦା ଯୋଗାରୁଢ ଅବସ୍ଥାରେ ଚିତ୍ରିତ କରାଯାଏ  । ତ୍ରିଦେବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶଙ୍କର ଅନ୍ୟତମ  । ତ୍ରିଦେବଙ୍କ ରଚୟିତା ହେତୁ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କୁ ତ୍ରିମୂିର୍ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଶଙ୍କର ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ରଚନା ବା ପୁତ୍ର ଅଟନ୍ତି  । ତେଣୁ ପିତାଙ୍କୁ ପୁତ୍ରର ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ରୂପରେ ମାନିବା ବା ଉପାସନା କରିବା କେତେ ବଡ ବ୍ୟଭିଚାର ତାହା ବିଚାରଣୀୟ  । ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଅବତରଣ ଦିବସକୁ ସମସ୍ତେ ଶିବରାତ୍ରୀ ରୂପରେ ହିଁ ମାନନ୍ତି ; ଶଙ୍କର ରାତ୍ରୀ ନୁହେଁ  । ଅଜ୍ଞାନତା ଏବଂ ପ୍ରମାଦ ବଶତଃ ପୁରାଣକାର ମାନେ ଉଭୟଙ୍କୁ ଏକ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଆସିଛନ୍ତି  । ବର୍ମାନ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ଅବତରଣ ପରେ ପ୍ରକୃତ ତଥ୍ୟ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଛି  ।

ଶିବଙ୍କ ଅବତରଣ କିପରି ହୁଏ ?

ପରମାତ୍ମା ଅଜନ୍ନା ହୋଇଥିବା ହେତୁ ଜୀବାତ୍ମା ପରି ମାତୃ ଗର୍ଭରୁ ଜନ୍ମ ନିଅନ୍ତି ନାହିଁ  । ପୂର୍ବରୁ କୁହାଯାଇଛି ଯେ ସୃଷ୍ଟିରେ ଅଧର୍ମର ବିନାଶ ଓ ଧର୍ମର ସ୍ଥାପନା ପାଇଁ ହିଁ କେବଳ ତାଙ୍କୁ ଆବିର୍ଭାବ ହେବାକୁ ପଡେ  । ଯେହେତୁ ସେ ଅଜନ୍ମା ଓ ଅଶରୀରୀ ସେଥିପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ଏକ ବୃଦ୍ଧ ଓ ଅନୁଭବୀ ମାନବର ଶରୀରକୁ ମାଧ୍ୟମ ରୂପରେ ଚୟନ କରିବାକୁ ପଡେ  । କାରଣ ମାନବ ଶରୀର ଧାରଣ ବିନା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ଆଧାରରେ ଜ୍ଞାନ ଶିକ୍ଷା ଦେବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ  । ସୃଷ୍ଟିର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଘଟଣା ପୂର୍ବ ନିଦ୍ଧାରିତ ଭାବରେ ପ୍ରବିର୍ତ ହୁଏ  । ତେଣୁ କାହା ଶରୀର ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ଅବତରଣ କରିବେ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଯାଇ ନ ପାରେ  । କଳ୍ପ କଳ୍ପାନ୍ତର ଧରି ଯେଉଁ ମାନବ ରଥରେ ବିରାଜମାନ ହୋଇ ସେ ସୃଷ୍ଟିରେ ଧର୍ମ ସ୍ଥାପନ କରି ଆସିଛନ୍ତି ତାକୁହିଁ ସେ ଆଧାର କରି ବର୍ମାନ ଅବତରଣ କରି ସାରିଛନ୍ତି  । ଯେଉଁ ପରମାତ୍ମାଙ୍କୁ ମାନବାତ୍ମା ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାନ୍ତର ହେଲା ଅନ୍ୱେଷଣ କରି ଆସିଛି ଆଜି ସେ ସାକ୍ଷାତ ଆମ ଗହଣରେ ଉପସ୍ଥିତ  । ଅବିଶ୍ୱାସ ଲାଗୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏ କଥା ନିରାଟ ସତ୍ୟ ଅଟେ  । ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଘଟଣା ପାଇଁ ପ୍ରମାଣର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥାଏ  । ଯେ କେହି ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ପ୍ରବିର୍ତ ମାର୍ଗର ଅନୁସରଣ କରି ଅଳ୍ପ ପ୍ରୟାସ ଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରି ପାରିବ, ତାଙ୍କ ସହିତ ଭାବ ବିନିମୟ କରି ପାରିବ , ତାଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷକ ଓ ଗୁରୁ ରୂପରେ ଗ୍ରହଣ କରି ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ମାର୍ଗର ନିର୍ଦ୍ଧେଶ ପାଇ ପାରିବ  । ପରମାତ୍ମା କଳିର ଅନ୍ତିମ ସମୟ ବା ମହାବିନାଶର ଠିକ ଅବ୍ୟବହିତ ପୂର୍ବରୁ ସୃଷ୍ଟିରେ ଅବତରଣ କରନ୍ତି ଓ ତାଙ୍କ ମାନବୀୟ ମାଧ୍ୟମର ନାମ ରଖନ୍ତି ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମା । ଯେଉଁମାନେ ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ମୁଖମଣ୍ଡଳରୁ ନିସୃତ ଈଶ୍ୱରୀୟ ବାଣି ଶୁଣୀ ପରମାତ୍ମାଙ୍କୁ ଜାଣି ପାରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ବ୍ରହ୍ମା ମୁଖ ବଂଶାବଳୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ କୁହାଯାଏ  । ମୁଖାତ୍ ଜାୟତେ ବ୍ରାହ୍ମାଣଃ  । ବ୍ରହ୍ମ ଜାନାତି ଇତି ବ୍ରାହ୍ମଣଃ  । କଳିଯୁଗ ବିନାଶୋପରାନ୍ତ ସତ୍ୟ ଯୁଗୀୟ ନୂତନ ସୃଷ୍ଟି ପାଇଁ ପ୍ରଜା ରଚନାର ମାଧ୍ୟମ ହୋଇଥିବା ହେତୁ ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କୁ ‘ପ୍ରଜାପିତା’ ବା ‘ପ୍ରଜାପତି’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ  । ଏକ ବ୍ରହ୍ମାହିଁ ଅନେକ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦିଅନ୍ତି ! ଏକଃ ସଦ୍ ବିପ୍ର ବହୁଧା ଭବନ୍ତି  । ବ୍ରହ୍ମା ମୁଖ ବଂଶାବଳୀ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାନେ ହିଁ ଆଗାମୀ ସତ୍ୟ ଯୁଗୀୟ ଦୁନିଆରେ ଦେବୀ ଦେବତା ରୂପରେ ଜନ୍ମ ହୁଅନ୍ତି  । ତେଣୁ ବ୍ରାହ୍ମଣ ମାନଙ୍କୁ ଦେବତାମାନଙ୍କର ପର୍ଯ୍ୟାୟବାଚୀ ରୂପରେ ପୂଜା କରିବାର ପରମ୍ପରା ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇ ଆସିଛି  ।

ଶିବଙ୍କ ସହିତ ରାତ୍ରୀର କି ସମ୍ବନ୍ଧ ଅଛି ?

ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଅବତରଣର ସ୍ମରଣ ଦିବସକୁ ହିଁ ଶିବରାତ୍ରୀ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ  । ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ କଥା ପ୍ରଣିଧାନଯୋଗ୍ୟ ଯେ ସଂସାରରେ ଶ୍ରୀରାମ , ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଆଦି ଦେବାତ୍ମା ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମହାତ୍ମା ବା ମାନବାତ୍ମାମାନଙ୍କ ଜନ୍ମ ରାତ୍ରୀରେ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେହି ଉପଲକ୍ଷେ ପାଳିତ ହେଉଥିବା ଉସôବକୁ ଜନ୍ମଦିନ କୁହାଯାଏ  । ଶିବଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଜନ୍ମର ସ୍ମୃତିରେ ପାଳିତ ପର୍ବକୁ ‘ଶିବରାତ୍ରୀ’ ବୋଲି କାହିଁକି କୁହାଯାଇଛି ? ଶିବଙ୍କ ଜନ୍ମ ପ୍ରକରଣରେ ‘ରାତ୍ରୀ’ ଶଦ୍ଧର ତାପôର୍ଯ୍ୟ କ’ଣ ?
ଏଠାରେ ରାତ୍ରୀ  ଶଦ୍ଧ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତରୁ ସୂର୍ଯେ୍ୟାଦୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅବଧିକୁ ବୁଝିବା ଠିକ ହେବ ନାହିଁ  । ଏହି ଦିନ ରାତି ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଆହ୍ନିକ ଗତି ଅନୁସାରେ ନିର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଥାଏ  । କିନ୍ତୁ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରେ ଦିବସକୁ ସ୍ୱ ଗୁଣ ସହିତ ଓ ରାତ୍ରୀକୁ ତମ ଗୁଣ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଏ । ତେଣୁ ଚାରିଯୁଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଗୋଟିଏ କଳ୍ପର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧ ‘ଦିବସ’ ଓ ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧକୁ ‘ରାତ୍ରୀ’ ବୋଲି କୁହାଯାଏ  । ଶିବରାତ୍ରୀ ଫାଲଗୁନ ମାସର କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷ ଚତୁର୍ଦ୍ଧଶୀ ତିଥିର ଅନ୍ଧକାର ରାତ୍ରୀରେ ଅମାବାସ୍ୟାର ଠିକ ଏକ ଦିନ ପୂର୍ବରୁ ପାଳନ କରାଯାଏ  । ଦେଶୀୟ ଗଣନା ଅନୁସାରେ ଫାଲଗୁନ ମାସ ବର୍ଷର ଅନ୍ତିମ ମାସ ଅଟେ  । ଏହି ମାସର କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷ ଚତୁର୍ଦ୍ଧଶୀ ତିଥିର ରାତ୍ରୀ ଘୋର ଅନ୍ଧକାରର ପ୍ରତୀକ , ଏହା ବର୍ଷର ଅନ୍ତିମ ଅନ୍ଧକାର ରାତ୍ରୀର ଠିକ ଅବ୍ୟବହିତ ସମୟ  । ଏହି ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ବିଶ୍ଳେଷଣ କଲେ ଫାଲଗୁନ ମାସ କୃଷ୍ଣ ପକ୍ଷ ଚତୁର୍ଦ୍ଧଶୀ ତିଥି କଳ୍ପର ଅନ୍ତିମ ସମୟରେ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ଅଜ୍ଞାନତା ଓ ତମୋପ୍ରଧାନତାର ପ୍ରତୀକ  । ଯେତେବେଳେ ସୃଷ୍ଟିରେ ଅଜ୍ଞାନ ଅନ୍ଧକାର ବ୍ୟାପି ଯାଏ , କାମ କ୍ରୋଧାଦି ବିକାର ସମୂହ ଦ୍ୱାରା ପୀଡିତ ହୋଇ ମାନବାତ୍ମା ଦୁଃଖୀ ଓ ଅଶାନ୍ତ ହୋଇଯାଏ , ଧର୍ମ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକତାର ରୂପ ନିଏ , ସର୍ବତ୍ର ଭ୍ରଷ୍ଟାଚାରର ରାଜତ୍ୱ ଚାଲିଥାଏ , ସେତେବେଳେ ପତିତପାବନ ଜ୍ଞାନ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପରମାତ୍ମା ଶିବ ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ଶରୀର ମାଧ୍ୟମରେ ସୃଷ୍ଟିରେ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇ ଅଜ୍ଞାନ ଅନ୍ଧକାରକୁ ବିନାଶ କରନ୍ତି ଅର୍ଥାତ ତମୋପ୍ରଧାନ ସୃଷ୍ଟିକୁ ପୁନଃ ସତୋପ୍ରଧାନ କରନ୍ତି  । ଏହି ଅଲୌକିକ କର୍ମ କେବଳ ସର୍ବ ସମର୍ଥ ପରମପିତା ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ହିଁ ସମ୍ଭବ । ବର୍ମାନ କଳ୍ପର ଏହି ଅନ୍ତିମ କ୍ଷଣରେ ସର୍ବାତ୍ମାଙ୍କ ପିତା ବିଶ୍ୱକଲ୍ୟାଣକାରୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ଶିବ ସୃଷ୍ଟିରେ ଅବତରଣ ହୋଇ ପୁନଶ୍ଚ ସେହି ଦିବ୍ୟ ଅଲୌକିକ କର୍ବ୍ୟ ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମାକୁମାରୀ ଈଶ୍ୱରୀୟ ବିଶ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମାଧ୍ୟମରେ ସମ୍ପାଦନ କରୁଛନ୍ତି  ।

ଶିବରାତ୍ରୀ ଅବସରରେ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ସନ୍ଦେଶ

ବର୍ମାନ ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ମୁଖ କମଳ ଦ୍ୱାରା ପରମାତ୍ମା ଆଦେଶ ଦେଉଛନ୍ତି :-
“ହେ ମୋର ପ୍ରିୟ ଭକ୍ତ ଗଣ ! ତୁମେ ସମସ୍ତେ ମୋତେ ନ ଜାଣି ମଧ୍ୟ ଜନ୍ମ ଜନ୍ମାନ୍ତରରୁ ମୋର ଜଡ ପ୍ରତିମାର ପୂଜା, ଜାଗରଣ ତଥା ଉପବାସ କରି ଶିବରାତ୍ରୀ ପାଳନ କରି ଆସୁଛ, ବର୍ମାନ ଏହା ତୁମର ଅନ୍ତିମ ଜନ୍ମ ଅଟେ  । ମୋର ଜ୍ଞାନ ଦ୍ୱାରା ଅଜ୍ଞାନତା ରୂପକ କୁମ୍ଭକରଣୀୟ ନିଦ୍ରା ପରିହାର କରି ମହାବିନାଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାଗ୍ରତ ରହ  । ମୋ ସହିତ ମନକୁ ସଂଲଗ୍ନ କରି ସତତ ମୋର ସାମୀପ୍ୟ ଲାଭ କର  । ଏହାହିଁ ପ୍ରକୃତ ଉପବାସ  । (ଉପ = ସମୀପ , ବାସ = ଅବସ୍ଥାନ) ଉପବାସ ଅର୍ଥାତ ପରମାତ୍ମାଙ୍କ ସମୀପରେ ରହିବା । ମୋର ଜ୍ଞାନ ଓ ଯୋଗହିଁ ହେଉଛି ‘ଶିବଶକ୍ତି’ ।ଏହାକୁ ଧାରଣ କରି ମହାବିନାଶ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ରହ୍ମଚର୍ଯ୍ୟ ବ୍ରତ ପାଳନ କର  । ଏହାହିଁ ପ୍ରକୃତରେ ମହାବ୍ରତ ବା ‘ଶିବବ୍ରତ’ ଅଟେ ।  ସଂକ୍ଷେପରେ କହିବାକୁ ଗଲେ “ଶିବ ମନ୍ତ୍ର” ବା “ତାରକ ମନ୍ତ୍ର”ହେଉଛି ପବିତ୍ର ହୁଅ ଓ ଯୋଗୀ ହୁଅ ? ”

ଈଶ୍ୱରୀୟ ନିମନ୍ତ୍ରଣ

ବର୍ମାନ ଧର୍ମଗ୍ଳାନି ଚରମ ସୀମା ସ୍ପର୍ଶ କଲାଣି  । ପରମାତ୍ମା ପୂର୍ବ କଳ୍ପ ପରି ପୁନଶ୍ଚ ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମାଙ୍କ ସାକାର ଶରୀର ମାଧ୍ୟମରେ ଅବତରଣ କରି ସାରିଲେଣି  । ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ “ରାଜସୂୟ ଅଶ୍ୱମେଧ ଅବିନାଶୀ ରୁଦ୍ର ଗୀତାଜ୍ଞାନ ଯଜ୍ଞ” (ପ୍ରଜାପିତା ବ୍ରହ୍ମାକୁମାରୀ ଈଶ୍ୱରୀୟ ବିଶ୍ୱ ବିଦ୍ୟାଳୟ) ୧୯୩୬ ଖ୍ରୀ.ଅ.ରୁ ନିରନ୍ତର ବିଶ୍ୱ ନବ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ପ୍ରୟାସ ରତ  । ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନ ଶିବରାତ୍ରୀକୁ ପରମାତ୍ମା ଶିବଙ୍କ ଦିବ୍ୟ ଅବତରଣର ସ୍ମରଣସେôାବ ରୂପେ ପାଳନ କରି ଆସୁଛି  । ଶଙ୍କରଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ପରମାଣୁ ବୋମା ଓ ବିନାଶକାରୀ ପ୍ରକ୍ଷେପାସ୍ତ୍ର (ଗସଗ୍ଦଗ୍ଦସକ୍ଷରଗ୍ଦ) ଗୁଡ଼ିକ ନିର୍ମିତ ହୋଇ ସାରିଲାଣି  । କେତେବେଳେ କେଉଁ ମୁହୁର୍ରେ ଯେ ତୃତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଏ ସୃଷ୍ଟିର ମହାବିନାଶ ସଂଘଟିତ କରାଇବ ତାହା କହି ହେବ ନାହିଁ  । ଏପରି ଏକ ଘଡିସନ୍ଧି ମୁହୁର୍ରେ ଈଶ୍ୱରୀୟ ଆଦେଶ ଅନୁସାରେ ପରି·ଲିତ ହେବାହିଁ ବୁଦ୍ଧିମାନୀର କାମ ହେବ  । ଅନ୍ୟଥା ଘୋର ନରକ (ଦୁଃଖ ଦୁର୍ଦ୍ଧଶା) ଯନ୍ତ୍ରଣା ଭୋଗ କରିବାକୁ ପଡିବ  । ଗୋଟିଏ ରାସ୍ତା ସିଧା ସଳଖ ସ୍ୱର୍ଗକୁ; ଅନ୍ୟଟି ନର୍କକୁ  । ପରମାତ୍ମା କହନ୍ତି; “ପ୍ରକୃତ ରାସ୍ତା ଚୟନ କରି ଆଗେଇ ଆସ, ଏକ ସୁଖଦ ଭବିଷ୍ୟତ ତୁମ ଅପେକ୍ଷାରେ ।”

ାା ଓଁ ଶାନ୍ତି ।ା

ଯୋଗାଯୋଗ :

ଶିବ ଶକ୍ତି ହୋମିଓ ସେବା ସଦନ 

କାଦୋପଡା ଗଳି, ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡ, ପାଟଣାଗଡ଼ - ୭୬୭୦୨୫

ଫୋ. - (୦୬୬୫୮) ୨୨୨୩୩୯ (ଘର)

ମୋବାଇଲ - ୯୪୩୭୨୧୦୨୯୬